به گزارش تحریریه، تارنمای تحلیلی خبری «مدرن دیپلماسی» در گزارشی با عنوان تهدید ایران علیه زیرساخت‌های انرژی حیاتی رژیم باکو نوشت: رهبران ایران پس از حمله ۱ اکتبر که در آن جمهوری اسلامی نزدیک به ۲۰۰ موشک بالستیک به سمت اسرائیل شلیک کرد، زبان تهدیدآمیز خود را افزایش داده‌اند. این حمله که با نام «وعده صادق» شناخته می‌شود، دومین اقدام مستقیم ایران علیه اسرائیل از آوریل به شمار می‌آید و نشان‌دهنده افزایش رویکرد تهاجمی تهران است که تهدیدی جدی برای همسایگانش محسوب می‌شود.

در حالی که بحث‌ها درباره انتقام احتمالی اسرائیل ادامه دارد، رسانه‌ها به پالایشگاه‌های نفتی ایران به عنوان اهدافی اشاره می‌کنند که ممکن است مورد حمله اسرائیل قرار گیرند. «یوآو گالانت» وزیر دفاع اسرائیل، اعلام کرد که انتقام قریب‌الوقوع علیه حملات موشکی ایران «کشنده و شگفت‌انگیز» خواهد بود. در همین حال، حساب‌های کاربری مرتبط با سپاه پاسداران ایران، گزارش‌هایی را منتشر کرده‌اند که تهران به ایالات متحده هشدار داده در صورت اقدام علیه پالایشگاه‌های نفتی ایران، جمهوری اسلامی تأسیسات نفتی در عربستان سعودی، ج.آذربایجان، امارات، بحرین و کویت را هدف قرار خواهد داد.

بر اساس گزارش رویترز، ایران همچنین به کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس هشدار داد که هرگونه استفاده از فضای هوایی یا پایگاه‌های نظامی آن‌ها برای هدف قرار دادن ایران غیرقابل قبول خواهد بود و تهدید کرد که اگر این اتفاق بیفتد، پاسخ خواهد داد.

استراتژی ایران

اشاره ایران به آذربایجان به عنوان یک هدف احتمالی، در صورت حمله اسرائیل به پالایشگاه‌های نفتی ایران، نشانه‌ای از تهدید رو به رشد جمهوری اسلامی به زیرساخت‌های حیاتی انرژی نه تنها در خاورمیانه، بلکه در قفقاز جنوبی و منطقه دریای خزر است. باکو ۴۰ درصد از نیازهای انرژی اسرائیل را تأمین می‌کند و زیرساخت‌های نفت و گاز آذربایجان، ستون فقرات استقلال آن در این منطقه جغرافیایی پرتنش محسوب می‌شود. آذربایجان نه تنها تقریباً ۴۰ درصد از تقاضای اسرائیل برای نفت خام را تأمین می‌کند، بلکه غول انرژی دولتی آذربایجان، SOCAR، به همراه شرکت‌های بریتیش پترولیوم و نیومد اسرائیل، مجوز اکتشاف در منطقه‌ای به شمال میدان گازی لویاتان اسرائیل در مدیترانه شرقی را دریافت کرده‌اند. روابط قوی و چندجانبه بین اسرائیل و آذربایجان همواره نگرانی اصلی برای نهادهای ایرانی بوده است. در میان انتقام‌های پیش‌بینی‌شده اسرائیل علیه حملات موشکی ایران، رسانه‌های ایرانی به طور مداوم ادعاهای بی‌اساسی را در مورد پایگاه‌های نظامی مخفی اسرائیل در جمهوری آذربایجان مطرح می‌کنند و باکو را یکی از مبداهای خرابکاری علیه جمهوری اسلامی می دانند. در مورد انتقام‌های احتمالی اسرائیل علیه تأسیسات نفتی ایران، عباس موسوی، دیپلمات ایرانی، به‌طور نادرست در مصاحبه‌ای با وب‌سایت تجارت‌نیوز ادعا کرد که اسرائیل بسیاری از هواپیماها را در ج.آذربایجان مستقر کرده است.

در واقع، از زمان حملات حماس علیه اسرائیل در اکتبر ۲۰۲۳، هدف اصلی ایران تقویت اعضای سازمان کشورهای اسلامی و محاصره اقتصادی و انزوای دیپلماتیک اسرائیل بوده است. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر عالی ایران، به‌طور مکرر از کشورهای عربی و اسلامی خواسته است که تحریم نفتی را علیه اسرائیل اعمال کنند. مقامات ایرانی نیز به‌طور مکرر همین درخواست‌ها را تکرار کرده‌اند و برنامه تهران پس از حملات حماس نشان می‌دهد، که هدف آن مختل کردن روابط اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک بین دولت اسرائیل و کشورهای با اکثریت مسلمان بود.

استراتژی چند بعدی ایران در پشت حملات حماس بر اساس چند هدف بلندپروازانه شامل جلوگیری از عادی‌سازی احتمالی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی، مختل کردن توافقات ابراهیم، جلوگیری از تلاش‌ها برای بهبود روابط تنش‌آلود ترکیه و اسرائیل و تلاش برای آسیب زدن اقتصادی و دیپلماتیک به روابط استراتژیک اسرائیل و باکو بنا شده است. استراتژی ایران به‌دنبال دستیابی به چند هدف به‌طور هم‌زمان در هر دو منطقه خاورمیانه و قفقاز جنوبی است.

رسانه‌های ایرانی حملات تبلیغاتی هماهنگ شده‌ای را علیه ترکیه و باکو به دلیل تأمین نفت خام برای اسرائیل از طریق خط لوله نفت باکو-تفلیس-جیحان پس از حملات تروریستی حماس و آغاز جنگ در غزه آغاز کردند. حلقه‌های اسلامی و چپ‌گرای حامی حماس در ترکیه چند تظاهرات برگزار کرده و دفاتر شرکت نفتی آذربایجان SOCAR را در استانبول بارها تخریب کرده‌اند تا صادرات نفت را متوقف کنند.

واقعیت این است که ایران یکی از تأمین‌کنندگان عمده انرژی ارمنستان بوده و چند دهه‌ انرژی منطقه کاراباخ را که پیش‌تر در اختیار ارمنستان بود، تأمین کرده است، اما واکنش مشابهی از طرف حلقه‌های اسلامی یا چپ‌گرای ترکیه دریافت نکرد.

اقدامات تحت فشار

تهدیدات نظامی ایران علیه آذربایجان از پایان جنگ دوم قره‌باغ که توازن قوا در قفقاز جنوبی به نفع باکو تغییر کرد، افزایش یافته است. ایران چند تمرین نظامی در نزدیکی مرز باکو انجام داد و نمایش قدرتی را در برابر تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه به نمایش گذاشت. در اواخر سپتامبر و اوایل اکتبر ۲۰۲۱، ایران به‌طور ناگهانی تمرینات نظامی را در نزدیکی مرزهای ج.آذربایجان انجام داد. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران این تمرینات را «حق حاکمیتی» توصیف کرد و گفت: ایران حضور رژیم صهیونیستی را در نزدیکی مرزهایش تحمل نخواهد کرد. ایران در اکتبر ۲۰۲۲ یک تحریک نظامی دیگر انجام داد و پل‌های شناوری را بر روی رود ارس در نزدیکی مرز آذربایجان قرار داد و به‌عنوان بخشی از تمرینات جنگی، از رود عبور کرد. در مارس ۲۰۲۳، یک جنگنده نیروی هوایی ایران به حریم هوایی آذربایجان تجاوز کرد. وزارت امور خارجه آذربایجان سفیر ایران را احضار کرد و وزارتخانه‌های دفاع و امور خارجه باکو بیانیه‌ای مشترک در محکومیت آن صادر کردند.

زمانی که اسرائیل «محمدرضا زاهدی» فرمانده ارشد نیروی قدس سپاه پاسداران را در پایتخت سوریه، دمشق، در آوریل ۲۰۲۴ ترور کرد، «جلال رشیدی کوچی»، نماینده مجلس ایران، در پستی در حساب رسمی خود در شبکه اجتماعی ایکس، خواستار حملات به سفارت اسرائیل در منطقه، به‌خصوص در باکو شد.

به‌تازگی ایران توانمندی‌های دریایی خود را در دریای کاسپین تقویت کرده و تمرینات دریایی خود را در این دریا افزایش داده است، از جمله تمرینات مشترک با روسیه.

توانمندی‌های موشکی و سایبری ایران

ایران دارای توانایی‌های زیادی برای تهدید زیرساخت‌های حیاتی از جمله انرژی و قدرت در منطقه است. از جمله، موشک‌های بالستیک و ابزارهای سایبری تهران، اجزای کلیدی این تهدیدات هستند. ایران بزرگترین نیروی موشکی بالستیک و کروز را در خاورمیانه دارد که قادر است تا ۲۵۰۰ کیلومتر دورتر از مرزهایش را هدف قرار دهد. علاوه بر این توانایی‌ها، زرادخانه پهپادی ایران می‌تواند بر هرگونه سیستم‌های دفاع موشکی را غلبه کند. حملات موشکی ایران به تأسیسات نفتی عربستان سعودی در سال ۲۰۱۹ با ترکیبی از پهپادها و موشک‌های کروز انجام شد.

ایران همچنین توانایی‌های سایبری تهاجمی خود را بهبود بخشیده و قادر است اختلال‌های موضعی در شبکه‌های تجاری را برای چند روز یا هفته ایجاد کند. حفاری چاه‌های نفت، پمپاژ نفت و بارگیری سوخت، فرآیندهایی هستند که حملات سایبری نظارت الکترونیکی می‌توانند باعث اختلالات قابل توجهی در آن ها شوند. طبق گزارشی از اف‌بی‌آی که در آگوست ۲۰۲۴ منتشر شد، ایران از شبکه‌های کامپیوتری بهره‌برداری کرده و به نفوذ و سرقت اطلاعات فنی حساس از سازمان‌های موجود در اسرائیل و آذربایجان پرداخته است. در جولای، شرکت امنیت سایبری Check Point گزارش داد که یک گروه هکری ایرانی به نام MuddyWater، فعالیت‌های سایبری خود را علیه اهدافی در اسرائیل، عربستان سعودی، آذربایجان، ترکیه و پرتغال افزایش داده است.

تأمین زیرساخت‌های حیاتی

در مجموع، با توجه به نقش کلیدی باکو در امنیت انرژی متحدان حیاتی ایالات متحده مانند اتحادیه اروپا، اسرائیل و ترکیه و کمک‌های قابل توجه آن در تأمین انرژی برای کشورهای دوست ایالات متحده مانند گرجستان، اوکراین و مولداوی، دولت آینده باید تصمیم ناقص وزارت امور خارجه بایدن مبنی بر عدم لغو بند ۹۰۷ قانون حمایت از آزادی را که کمک‌های ایالات متحده به دولت آذربایجان را ممنوع می‌کند، معکوس کند، که به منافع ایالات متحده در قفقاز جنوبی آسیب می‌زند. به نفع ایالات متحده و آذربایجان است که شراکت نظامی و فنی خود را برای تأمین زیرساخت‌های حیاتی در منطقه گسترش دهند.

پایان/